NS heeft dinsdagmorgen de jaarcijfers van 2023 gepubliceerd. Hierin benoemt topman Wouter Koolmees het jaar als 'een jaar met twee gezichten'. Waar het eerste deel van het jaar voortvarend gestart is, kampte het vervoersbedrijf vanaf augustus met veel verstoring voor de reiziger met drukke treinen en vertraging als gevolg. Ook heeft de NS nog te maken met de naweeën van de Corona-crisis waarbij er een verlies geleden is van 191 miljoen euro.

"Waar in 2022 nog tientallen treinen per dag uitvielen door personeelstekort, waren de gevolgen voor onze reizigers afgelopen voorjaar veel minder merkbaar dankzij al onze inspanningen. Hoe anders was het najaar waarin de reiziger veel last gehad heeft van vertraging, verstoringen en te drukke treinen. Dat moet beter voor reizigers", schrijft topman Wouter Koolmees in het jaarverslag.

"Onze ambities zijn groot. De trein heeft een belangrijke rol te spelen bij veel maatschappelijke uitdagingen, zoals woningbouw, bevolkingsgroei en klimaatdoelstellingen. NS zet de stappen die nodig zijn om de trein klaar te maken voor de toekomst. Sinds december rijden we 1.800 extra treinen per week. Volgend jaar willen we daar nog eens 1.600 treinen aan toevoegen waardoor regio's nog beter met elkaar verbonden worden. Stations, groot en klein, worden aangepast op meer reizigers. Tegelijk is op verschillende plekken in het land de basis niet op orde. Er is veel onderhoud aan het spoor nodig om onze treinen op volle snelheid en volle lengte te kunnen rijden", vervolgt hij.

Incidenten

Het jaar 2023 is voor het spoorwegbedrijf ook een jaar met een zwart randje vanwege twee incidenten die plaats vonden. Op 12 maart kwam een NS-machinist om het leven door een aanrijding bij Maarn, en in de nacht van 3 op 4 april heeft op traject Leiden-Voorschoten een treinongeval plaatsgevonden, waarbij de machinist van een bouwkraan helaas om het leven is gekomen. Een NS-trein is daarbij ontspoord, wat leidde tot verwondingen bij de machinist, de hoofdconducteur en 28 reizigers. Het onderzoek naar het laatste incident loopt momenteel nog.

Verlies

Financieel gezien gaat het ten opzichte van de eerdere jaren sinds de coronapandemie beter met NS, maar het resultaat is nog steeds fors onvoldoende om van een financieel gezonde bedrijfsvoering te kunnen spreken. NS heeft een een verlies geleden van 191 miljoen euro ten opzichte van een verlies van 421 miljoen euro in het voorgaande jaar.

Ook het aantal reizigers ligt nog steeds lager als voor de coronacrisis. Hoewel de opbrengsten uit reizigersvervoer met 22 procent zijn gestegen, bedraagt het aantal reizigerskilometers in 2023 ten opzichte van 2019 89 procent ten opzichte van 76 procent in 2022. Ook heeft NS de tarieven van de meeste treinkaartjes en abonnementen tussen 2021 en 2023 minder verhoogd dan de inflatie en oplopende kosten waarmee NS zelf geconfronteerd wordt. Hierdoor is een zogeheten indexatiegat sinds 2021 opgelopen naar bijna 9 procent.

Punctualiteit

Op basis van een eindejaarsprognose liet NS in december al weten dat reizigers met name in de tweede helft van het afgelopen jaar veel hinder hebben gehad. Dat kwam door een aantal grote verstoringen en ingrijpende werkzaamheden aan het spoor bij Rotterdam en Schiphol. Door slecht weer en tekorten aan technisch personeel zijn er bij onze onderhoudsbedrijven in het najaar forse achterstanden ontstaan, waardoor er minder en kortere treinen beschikbaar waren. In 2023 kwam 89,7% van de reizigers op tijd in tegenstelling tot 91,6% in 2022. Het percentage reizigers dat een zitplaats in de spits had, komt over heel 2023 uit op 94,7 procent wat in het voorgaande jaar uitkwam op 96,6%.

Op de HSL zijn veel treinen niet op tijd aangekomen of uitgevallen. Dit kwam onder andere door de snelheidsbeperking ter hoogte van Rijpwetering. Begin 2024 heeft ProRail op zes extra plekken de snelheid verlaagd omdat er scheurvorming is aan bruggen en viaducten. Daarnaast is in april de Intercity Nieuwe Generatie (ICNG) die in 2023 in dienst gekomen, maar vanwege kinderziektes vaker uitgevallen. Ook duurt de totale levering van de nieuwe treinen langer dan er verwacht wordt.

Personeelswerving

De werving van nieuw personeel heeft de NS vorig jaar 5.434 vacatures vervuld en 3.715 nieuwe collega’s aangenomen, waarvan 1.006 aan nieuwe conducteurs en machinisten. Hierdoor kan NS vanaf nu alle treindiensten nu aan met het eigen treinpersoneel. Wel zal het spoorwegbedrijf aandacht blijven geven op de werving van nieuw personeel omdat de krapte op de arbeidsmarkt aanblijft.

Er zijn nog functies waarvoor veel vacatures open staan, waaronder treinmonteurs en medewerkers voor de bijsturing en Veiligheid & Service. Het tekort aan deze collega’s kunnen onze reizigers merken, en met name doordat er door het gebrek aan monteurs kortere treinen worden ingezet.

Internationale treinen in trek

Afgelopen jaar heeft NS International 15 procent meer treintickets verkocht dan in 2022. Doordat steeds meer reizigers duurzaam willen reizen, neemt de drukte in treinen toe. Daarom is afgelopen jaar ingezet op het borgen van comfort voor onze reizigers door het verbeteren van de selfservice en reisondersteuning, bijvoorbeeld door een verplichte stoelreservering in de ICE International tijdens de zomer. Sinds december is de reistijd van de IC Berlijn tussen Amsterdam Centraal en Berlijn met 30 minuten versneld, dankzij de Siemens Vectron locomotief die vanaf Bad Bentheim gewoon door kan rijden door Duitsland. Hiermee is er een einde gekomen aan de inzet van de beeldbepalende locomotieven uit de NS-1700 serie.

Toekomst

Op 1 januari 2025 start NS met het rijden van de nieuwe hoofdrailnetconcessie die tot en met 2033 zal gaan duren. Het spoorwegbedrijf benadrukt dat de komende jaren financieel en operationeel uitdagend zullen blijven. Zo zijn er nog veel werkzaamheden op en langs het spoor om die toekomstbestendig te maken, en met name rond Schiphol en Amsterdam Centraal.

Ook heeft de NS last van de hoge inflatie en vooral de sterk gestegen prijzen voor energie en structureel lagere reizigersaantallen. Het kabinet heeft voor 2024 eenmalig een bedrag van 120 miljoen euro vrijgemaakt waardoor NS een voorgenomen tariefsverhoging van 8,67% kon uitstellen. Dit is echter geen structurele oplossing zodat NS in 2025 alsnog een forse prijsstijging moet doorvoeren.

Ook verwacht de NS dat de Nieuwe Generatie Dubbeldekstreinen (DDNG) vanaf 2028 het spoor komt. De productie daarvan zal dit jaar nog beginnen bij treinbouwer CAF. De instroom van de nieuwe vijfde generatie Sprinter is door de NS volgens de uitkomst van een studie op de materieelbehoefte verschoven naar eind 2029/2030 in plaats van 2027. Een treinbouwer is nog niet bekend.