De Nederlandse Spoorwegen heeft het NIOD gevraagd een vervolg te geven aan het vooronderzoek dat het instituut onlangs heeft afgerond naar de rol van het bedrijf tijdens de Tweede Wereldoorlog, waarbij het perspectief is gericht op transporten. NS doet dit verzoek met het oog op het verdiepen van historisch inzicht en reflectie op het eigen handelen in de oorlogsjaren.

Het onderzoek start in het voorjaar van 2023 en zal naar verwachting zo'n 3,5 jaar duren. Het advies tot onderzoek was de laatste aanbeveling van de Commissie Individuele Tegemoetkoming Slachtoffers WO II Transporten NS dat nog open stond.

Individuele Tegemoetkoming

Eerder heeft NS besloten op morele gronden een individuele financiële tegemoetkoming beschikbaar te stellen voor Joden, Sinti en Roma die tijdens de Tweede Wereldoorlog op bevel van de Duitse bezetter door NS per spoor naar Westerbork, Vught of Amersfoort of naar andere locaties in Nederland zijn vervoerd, met het oogmerk om naar concentratie- of vernietigingskampen te worden vervoerd - met het doel hen als bevolkingsgroep uit te roeien. Deze tegemoetkoming is meer dan 5000 keer uitgekeerd.

Collectieve erkenning

Om het leed en lot van de grote groep getransporteerde gevangenen - die buiten de individuele tegemoetkoming vielen - te erkennen, heeft NS diverse herinneringscentra in Nederland financieel extra gesteund. Kamp Westerbork, kamp Vught, kamp Amersfoort en het Oranjehotel hebben samen 5 miljoen ontvangen. NS heeft de centra gevraagd het bedrag onder meer te besteden aan educatie voor jongeren, met bijzondere focus op discriminatie waaronder antisemitisme tot aan de dag van vandaag.

Zwarte bladzijde in de geschiedenis

NS heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog in opdracht van de Duitse bezetter speciaal ingelegde treinen gereden om mensen te vervoeren met concentratie- en vernietigingskampen in het buitenland als uiteindelijke bestemming. Het spoorbedrijf beschouwt de medewerking aan deze deportaties door de bezetter als een zwarte bladzijde in de geschiedenis van het bedrijf en heeft hier in 2005 excuses voor aangeboden.