Een nieuwe speler heeft zich de afgelopen jaren in Europa gepresenteerd voor de bouw van elektrische hybride treinstellen. Het Poolse bedrijf FPS, die een lange geschiedenis kent in de bouw van spoorwegmaterieel, heeft enkele jaren geleden de FPS Plus op de markt gebracht.

Het bedrijf heet officieel Fabryka Pojazdów Szynowych en bestaat al sinds 1920. Ze hebben al jaren lang ruime ervaring met de bouw van locomotieven, treinstellen en rijtuigen. De FPS Plus is daarom niet veel nieuws voor deze fabrikant, maar de treinstellen die op InnoTrans Berlijn en de Poolse variant Trako gepresenteerd zijn, zijn zeker de moeite waard om uit te lichten.

Historie

De historie van het bedrijf Fabryka Pojazdów Szynowych, ook wel FPS genoemd, gaat terug naar 1920. De fabriek was toen onderdeel van H. Cegielski Towarzystwo Akcyjne en begon al in 1921 met de productie van goederenwagons. Aanvankelijk waren dit overdekte kolenwagens en wagons voor het vervoeren van rails, daarna ook speciale wagons voor onder meer de post. Ook werden er stoomlocomotieven voor goederentreinen gebouwd die ook beter bekend staan als de Ty23-serie. Hiervan zijn er van 1926 tot 1932 maar liefst 162 stuks gebouwd. Ook de stoomlocomotieven voor Polen onder de naam OKl27 werden hier gebouwd met maar liefst 122 stuks. Ook werkt het bedrijf aan de bouw van trams en passagiersvoertuigen. In 1934 werd de eerste Luxtorpeda gebouwd, een dieselmotorwagen voor op het spoor.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de fabriek overgenomen door het Duitse wapenconcern Deutsche Waffen und Munitionsfabriken en kreeg het de naam DWM Posen. Zij produceerde in die periode rollend materieel voor de behoeften van het Derde Rijk. Op 22 januari 1945 verlieten de Duitsers de fabriek, evacueerden de waardevollere werktuigmachines en andere apparatuur, en op 28 januari werd het opnieuw bezet, dit keer door het Sovjetregime in oorlogstijd. Op 8 februari werd de Cegielski-fabriek overgedragen aan de voorlopige staatsraad.

In 1946 werd Zakłady Przemysłu Metalowego H. Cegielski Poznań opgericht, en de fabriek voor rollend materieel die daarbinnen actief was, heette Fabryka Wagonów. Tegen 1950 werden daar meer dan 500 wagons gebouwd voor het Poolse spoorwegbedrijf PKP, en in de jaren 1950-1960 werden meer dan 2.800 wagons van verschillende typen geproduceerd voor de Sovjet-Unie. Na die tijd werden er nog tal van treinen gebouwd, zoals dieseltreinen en locomotieven uit de SN80, 301D, SP45, SP47 en SU46-series. Aan de tijd van diesellocomotieven kwam in 1977 een einde toen het bedrijf zich ging richten op elektrische locomotieven, waaronder de series ET41, EU07 en EM10.

Een hervorming van de bedrijfsstructuur vond plaats in 1995 toen de fabriek werd omgevormd tot een naamloze vennootschap en in 1997, als onderdeel van de reorganisatie, een onafhankelijk bedrijf H. Cegielski - Fabryka Pojazdów Szynowych Sp. behorend tot de groep H. Cegielski - Poznań SA. De naam FPS werd zo geboren.

Op 26 maart 2010 nam de Industrial Development Agency 100 procent van de aandelen van het bedrijf over en werd daarmee de enige eigenaar. In die periode werd er vooral gewerkt aan de fabricage van rijtuigen voor PKP Intercity, en later in 2017 ging het zich weer richten op een mix van waar de roots vandaan kwam: Elektrische en dieseltractie, oftewel spoorwegvoertuigen met hybride aandrijving: De FPS Plus werd zo geboren.

FPS Plus

Ontwikkeling

FPS is in 2017 gestart met de ontwikkeling van de Plus-trein. Het project is uitgevoerd als onderdeel van het Innotabor-programma wat staat voor de ontwikkeling van innovatief rollend materieel van het Poolse Ministerie van Industrie. Het Nationale Centrum voor Onderzoek en Ontwikkeling (NCBiR) van Polen verstrekte een subsidie van € 6,5 miljoen om de trein te bouwen, en de exploitant van Polregio toonde interesse in de aankoop van 30 eenheden van dit type passagierstrein.

In het begin werd gesteld dat de massaproductie van de Plus eind 2019 zou beginnen, maar pas in september van dat jaar begon FPS met de montage van het prototype. De fabrikant verklaarde de vertraging door wijzigingen aan te brengen in de technische kenmerken van de machine. Zo werd de maximumsnelheid voor beide aandrijvingen gewijzigd: voor de dieselmodus werd deze waarde verhoogd tot 160 km/u (oorspronkelijk was dit 140 km/u), voor de batterijmodus tot 120 km/u.

De FPS Plus ging in 2021 in première op de TRAKO-beurs in Gdansk. Het tournee was nog niet afgelopen, want in 2022 maakte het tweedelige treinstel zijn opkomst tijdens InnoTrans in Berlijn.

FPS Plus in detail

De FPS PLUS is er in twee verschillende typen: 227M en 228M. Het verschil zit hem in de lengte. De 227M is een tweedelig treinstel, en de 228M is een driedelig treinstel. De tractieaandrijving is namelijk afgesteld op de lengte van het treinstel. De tweedelige trein is voorzien van vier Stage V asynchrone dieselmotoren van elk 390 kW en twee batterijen met een totaal vermogen van 800 kW. Volgens de fabrikant duurt het omschakelen van de ene tractiemodus naar de andere enkele seconden. De passagierscapaciteit van de trein met twee wagens is 270 personen. De maximale snelheid zal 160 km/h zijn.

De stellen zijn voorzien van een elektrische aandrijving die geschikt is voor 3 kV DC, een verbrandingsmotor, en ze kunnen in een hybride-modus rijden, wat vergelijkbaar is met de WINK van Stadler die in Groningen en Friesland bij Arriva rijdt. De omschakeling van de tractiemodus zou volgens de fabrikant direct kunnen plaatsen vinden tijdens het rijden. Ook is het treinstel modulair omdat de fabrikant deze ook een versie kan leveren met batterijen of met een waterstofaandrijving of zelfs een mogelijkheid voor meerspanning voor bijvoorbeeld grensoverschrijdende verbindingen. Omdat de trein modulair is kan het als klant zijnde spoorwegbedrijf de inrichting van de trein naar eigen smaak indelen.

Specificaties

Hieronder staan de specificaties vermeld voor de beide modellen die de fabrikant in zijn assortiment heeft.

Eigenschap	227M	228M
Aantal delen	2	3
Tractieaandrijvingen	3kV DC, diesel	3kV DC, diesel
As-indeling	2'Bo'Bo'2'	2'Bo'Bo'2'Bo'2'
Lengte vanaf koppelingen	53.400 mm	78.900 mm
Breedtte	2.800mm	2.800mm
Snelheid dieselaandrijving	120 km/u	120 km/u
Snelheid elektrische tractie	160 km/u	160 km/u
Maximale asdruk op spoor	185 kN of minder	185 kN of minder
Wieldiameter	850 mm	850 mm

Aanbesteding Polregio

Het Poolse Polregio heeft in januari 2023 maar liefst vier voorlopige raamovereenkomsten getekend met vier treinfabrikanten voor een levering van nieuw materieel. Het gaat om reizigerstreinen van FPS, Pesa, Newag en Stadler met een maximum aantal van 200 stuks. Dertig stuks zullen er door FPS worden gebouwd.

De aanschaf is voor Polen een recordorder waarmee maar liefst 1,4 miljard euro gemoeid is. De financiering van het project zal uit meerdere bronnen komen, waaronder EU-subsidies en -leningen. De volgende stap is voor het Poolse Centre for EU Transport Projects (CUPT) die de uiteindelijke beslissing zal nemen over de aanschaf van de treinen, waarna de order uiteindelijk ondertekend zullen worden. Als eerste zullen er contracten voor een klein aantal treinen worden ondertekend. Later zal dit uitgroeien tot de levering van ongeveer 200 stellen.

De eerste treinen, en niet specifiek de FPS Plus, moeten in 2025 worden afgeleverd, en de laatste wordt verwacht in juli 2026. Als gevolg hiervan zal het nieuwe materieel achtereenvolgens verschijnen in alle Poolse regio's waar Polregio een contract heeft gesloten.

De treinstellen, en dus ook deze besproken FPS Plus, zal geschikt zijn voor snelheden tot 160 km/u. Ook  zullen ze worden uitgerust met airconditioning, Wi-Fi en een passagiersinformatiesysteem. Het interieur van de nieuwe treinen wordt vanzelfsprekend geschikt voor mensen met beperkte mobiliteit, en zal dus laagvloers zijn. Een van de twee toiletten zal ook drempelvrij zijn en wordt ook voorzien van een faciliteit waarop baby's verschoond kunnen worden.

Komt de FPS Plus in Nederland?

Het is niet bekend wie de volgende vervoersmaatschappijen zullen zijn die deze treinen willen aanschaffen. De kans lijkt vooralsnog klein dat we dit model in Nederland zullen terugzien. Voor ons land is deze trein nog geen bewezen trein. Met name door het ontbreken van het ATB-beveiligingssysteem, en het ontbreken van de 1,5 Kv tractieaandrijving. Dit zal al een reden kunnen zijn dat FPS niet de juiste kandidaat zal zijn. Ook is er nog geen waterstof of volledige batterij-variant uitgekomen, die volgens de eisen van duurzaamheid ongetwijfeld in de Nederlandse documenten voor aanbestedingen genoemd kan worden als er nieuw materieel besteld moet worden.

De ontwikkelingen staan echter niet stil, en andere Poolse treinfabrikanten doen ook goede zaken met Duitsland. Dus wie weet brengt West-Europa de treinen uit Oost-Europa in de toekomst naar ons toe.