Met het plaatsen van de handtekeningen is het definitief te noemen: De Noordelijke lijnen in Groningen en Friesland krijgen vanaf 2030 het ERTMS-signaleringssysteem op het spoor. Hiermee is deze spoorlijn de eerste regionale lijn die van het systeem voorzien wordt. Beide provincies en het Rijk zullen gezamelijk 90 miljoen euro in het project steken.

Namens het Rijk zette staatssecretaris Steven van Weyenberg (D66, Infrastructuur en Waterstaat) maandagmiddag zijn handtekening. "Dit nieuwe systeem is nu nog maar op een paar plekken in Nederland in gebruik", zegt hij. "Het Noorden loopt straks dus voorop. Groningen legt hiervoor twintig miljoen op tafel en Friesland tien miljoen euro. De kosten zullen ook gebruikt worden om de bestaamde treinen om te bouwen. Binnen vijf jaar moeten de eerste voorbereidingen, zoals de aanbestedingen, van start gaan.

Uitrol en verbetering van ERTMS

"De definitieve beslissing voor de aanleg van ERTMS is niet alleen goed nieuws voor Groningen en Friesland, maar ook voor de rest van Nederland. We verwachten veel te leren van dit project en daar profiteert uiteindelijk het hele Nederlandse spoor van", zegt van Weyenberg. Inmiddels is het systeem al actief op de HSL-lijn en de Betuweroute. Ook de trajecten Utrecht - Amsterdam en Lelystad - Zwolle zijn al (deels) geschikt voor treinen die onder dit systeem zullen rijden. De komende tien jaar worden er nog enkele drukke trajecten verwacht.

Rob Goverde van de TU Delft gaf eerder dit jaar nog aan dat er een nieuwe specificatie voor ERTMS zal komen waarbij ook ATO wordt opgenomen, waarmee treinen automatisch kunnen rijden. "Hiermee kan Automatic Train Operation Grade of Automation 2, dat machinisten ondersteunt bij het uitvoeren van de treindienst, efficiënt worden ingevoerd. Op dit moment worden de specificaties van ATO over ETCS (het globale ERTMS-systeem, red.) vastgesteld", legt Goverde uit. Begin 2020 heeft er een proef plaatsgevonden met een zelfrijdende trein, voorzien van machinist. Een verschil was dat dit niet onder ERTMS plaatsvond.

Automatische Trein Beinvloeding

Momenteel zijn de spoorlijnen in het Noorden voorzien van het Automatische Trein Beïnvloeding-systeem in een nieuwe generatie (ATB-NG). Dit systeem werkt net als de oudere generatie via een analoge techniek en is inmiddels behoorlijk verouderd en niet bestand tegen een uitbreiding van het aantal treinen op het spoor. Ook is het systeem niet geschikt om treinen geautomatiseerd te laten rijden, waarmee treinen efficienter kunnen rijden.

Het bestaande ATB-beveiligingssysteem op het Groningse spoor zou binnen nu en vijf jaar sowieso vervangen moeten worden. Hoewel een vernieuwd ATB-NG systeem nog vele decennia zou kunnen meegaan betekent dit dat er weinig ontwikkelingen mogelijk zijn, en dus ook geen efficientere treinritten. Om dit wel mogelijk te maken is er besloten om het ERTMS-signaleringssysteem in 2030 uit te rollen in plaats van vele decennia te wachten. "De kans dat we achteraan zouden moeten aansluiten is dan heel groot. Dan ben je misschien pas in 2060 of 2080 aan de beurt", zei provinciebestuurder Fleur Gräper (D66) in juni van dit jaar al bij de aankondiging.