De week van 15 tot en met 22 juni stond in Utrecht in het teken van De Duurzame week. Tijdens dit evenement konden liefhebbers zich laten onderdompelen in de wereld van 'duurzaam'. Ook op Utrecht Centraal lieten zowel de NS als ProRail zien wat hun doen voor een duurzame wereld. Voornamelijk het circulair gebruik van oude materialen stonden hierin centraal.

De activiteiten rondom dit thema vonden tijdens die week door de hele binnenstad van Utrecht plaats. Zo stonden er tal van workshops en lezingen op het programma. In onze reportage richten we ons op het circulaire gebruik en duurzaamheid op stations.

De NS heeft ter gelegenheid van deze week toen een speciale pop-up store geopend ter hoogte van de sporen 18/19 in de stationshal. In deze tijdelijke store met de naam 'Welkom Terug' was een speciale wachtkamer voor reizigers opgezet die gebouwd is van curculair gebruikte materialen uit de trein.

Circulaire producten

De lampen zijn gemaakt van de welbekende gele vertrekborden en hergebruikte treinstoelbekleding ligt als vloerbedekking op de grond. Ook de pingpongtafel waar liefhebbers tijdens het wachten een balletje kunnen slaan bestaat uit oude treinvloerdelen, en de batjes om het balletje mee weg te kunnen slaan zijn gemaakt van oude vertrekstaten. Voor liefhebbers die vier-op-een-rij willen spelen is er ook een spel welke gemaakt is van vertrekstaten. Om tijdens een gezamelijk spel het verschil tussen de schijfjes te kunnen zien is er in een deel ervan een inkeping geknipt. Ook een schaakbord die in de expositie-wachtkwamer is geplaatst, is gemaakt van oude vloerbedekking van een trein.

Een ander opvallend detail is dat de prullenbakken uit de treinen nu een functie als plantenbak hebben die je aan de wand kan ophangen. Als voorbeeld werden hiervoor de afvalbakjes uit de VIRM-dubbeldekstreinen en het oude stoptrein- en Sprinter-materieel gebruikt. Deze kwamen we zowel in de expositieruimte tegen, maar ook aan de kant van de roltrappen bij het Jaarbeursplein waar een grote serie vroegere afvalbakjes met planten erin de letters UTRECHT vormen.

Alle nieuw onstane producten die circulair gebouwd zijn, zijn door diverse designers ontworpen. Zo zijn diverse kunstlederen tasjes welke gemaakt zijn van oude bekleding te koop bij 2ndare. De dien(st)blaadjes, notitieboeken, spelletjes en fotolijstje zijn te koop bij Verdraaid Goed en zijn er gerecyclede vogelhuisjes en vogelvoederbakjes te koop bij de Marian Dessing shop. De andere elementen zijn onder meer door OmDreamfactory gebouwd waar werklozen aan de hand van het werk in diverse ambachten ingezet worden om te kunnen re-integreren in de maatschappij.

Telefoon opladen terwijl je schommelt

Speciaal op Utrecht Centraal was in het teken van de Duurzame Week ook een speciale schommel aanwezig waarmee je jouw telefoon op kan laden. De drie schommels stonden in de stationhald, en waren voorzien van drie aansluitingen om een telefoon op te laden. OP het moment dat iemand zijn telefoon eraan heeft gekoppeld an gaat schommelen gaat er in het kastje war de telefoon in ligt een groen lampje branden. Dit betekent dat er energie wordt opgewekt door diegene die schommelt.

Inmiddels is bekend dat de schommel een permanente voorziening zal worden op Utrecht Centraal. Deze zal uiteindelijk een vaste plek krijgen op de eerste verdieping van de stationhal.

Plastic Walvis

Een ander mooi circulair gemaakt kunstwerk zal de meesten niet ontgaan zijn. De 'Plastic Walvis', een spectaculaire kunstwerk gemaakt van vijf ton zwerfval uit de oceaan, werd in januari 2019 geplaatst in de nieuwe Catharijnesingel bij TivoliVredenburg en trekt veel bekijks, waarbij het veel door passanten  gefotografeerd word. Skyscraper, zoals het kunstwerk officieel heet, trekt aandacht voor de problemen van plastic soep in de oceaan.

Hoewel aanvankelijk de beslissing viel dat de walvis in juli naar Parijs zou gaan blijft het kunstwerk nog tot september van dit jaar in de gracht te bewonderen. In de derde week van september wordt deze weer afgebroken om vervolgens naar Azië te gaan.

ProRail ook circulair bezig

Ook ProRail liet in een kleine expositie aan de centrumzijde zien dat ook zij zich bezig houden met circulair gebruik van spoorwegmaterialen. Zo is ook bij de bouw van het Utrechtse hoofdkantoor 'De Inktpot' in 1918 gebruik gemaakt van 21 kilometer aan spoorstaven, omdat er schaarste was aan bouwmaterialen.

Op 10 oktober 2018, kondigde ProRail tijdens de Dag van de Duurzaamheid de 'Rail Circulair design Challenge' aan, met als doel een nuttig tweede leven te vinden voor oude spoormaterialen. Zo’n 70 kunstenaars schreven zich in om een nieuw, circulair product te ontwikkelen. Daarvan hebben er 39 een voorstel ingezonden, waaruit uiteindelijk drie ontwerpers zijn genomineerd. Omdat de jury niet kon kiezen tussen de drie genomineerde ontwerpen besloot ze hen alle drie te belonen met een geldprijs van 7.000 euro. Dit waren de winnaars van de challenge, die ook genoemd zijn in een mini-expositie op Utrecht Centraal ter hoogte van de in- en uitcheckpoortjes aan de centrumzijde.

De Spoorloper
Volgens architect Leonie Welling wordt het Nederlandse landschap doorkruist door rivieren, kanalen en sloten. "Het geeft vorm aan onze omgeving maar zorgt ook voor barrières. Het idee van architect is om spoormateriaal, een ander typische onderdeel van het Nederlandse landschap, in te zetten als voetgangersbruggen bij wandelpaden." Op die manier wordt infrastructuur voor treinen, infrastructuur voor wandelaars.

De spoorstaven, worden ingezet voor de draagconstructie van de brug, de houten dwarsliggers dienen als brugdek en de ook voor de verbindingen worden spoorse materialen gebruikt zoals rug- en klemplaten, veren en bouten. De Spoorloper is zo een circulaire brug die niet alleen heel duurzaam is maar een duurzaamheid zichtbaar maakt in onze natuurlijke omgeving. 

SPAILS
Industrieel ontwerper Rutger Dankelman heeft een serie speeltoestellen ontworpen op basis van spoorrails en andere spoorse materialen zoals dwarsliggers. Het doel van Rutger is om mensen elkaar te laten ontmoeten en om kinderen te laten spelen. De eenvoudige vormen van de speeltoestellen nodigen uit tot verkennen en buitenspelen. De circulaire speeltoestellen zijn met, relatief weinig bewerkingen in elkaar te zetten. Daarnaast kunnen er, naar behoefte, ook andere speeltoestellen of bankjes ontworpen worden. SPAILS biedt niet alleen duurzame speeltoestellen maar ook een ontmoetingsplek voor grote en kleine mensen.

No Waste Simplex
Een modulaire, circulaire vloer gemaakt van natuurlijke materialen dat is in de kern de vloer van Milou ter Horst van het Groene Kabinet. Voor de vloer wordt gebruik gemaakt van eikenhout afkomstig uit oude dwarsliggers. Van het hout worden tegels gemaakt met een kop en staart  die zwevend gelegd kunnen worden. Ook kan de vloer weer uit elkaar gehaald kan worden en op andere plek weer worden geplaatst. Dit levert een prachtige eikenhoutenvloer op die, door demogelijkheid de vloer geheel her te gebruiken, buitengewoon duurzaam is.

Bron laatste drie foto's: ProRail en de ontwerpers