Sinds een paar weken zijn alle reizigers op de Noordelijke treinen een trein rijker. De WINK van Arriva maakte op 11 april in de laatste avonduurtjes zijn eerste vuurdoop in de reizigersdienst.

Hoewel de coronapandemie ervoor gezorgd heeft dat de treinen niet vanaf december 2020 konden rijden hebben Arriva en treinbouwer Stadler hard gewerkt om ze op 12 april te laten rijden. Vanwege de coronamaatregelen was er geen grote inhuldiging, maar toch maakten enkele reizigers zelf een feestje van hun eerste rit in de trein.

Op de dag van de indienststelling hadden we al een kort en bondige fotoreportage geplaatst over deze bijzondere bi-modale trein. Maar uiteraard laten we het daar niet bij. Het is tijd om er wat dieper op in te gaan. Waar zijn ze gebouwd? Wat is er nou zo speciaal aan? Wanneer werden ze getest? Wanneer zijn ze geleverd? En wat is het comfort voor de reiziger? De antwoorden op deze vragen zal je in deze reportage vinden.

Wat is de WINK?

De WINK-treinen zijn net als de GTW-treinen gebouwd door het Zwitserse Stadler. De fabricage vindt plaats in het Poolse Siedlce. Arriva heeft 18 driedelige treinen besteld, die net als de GTW voorzien zijn van een 'powerpack' waarin de aandrijving zit. De trein zelf is gebaseerd op de FLIRT-serie die Stadler verkoopt. Dit model uit het portfolio van Stadler is de vervanger van de GTW-modellen die niet meer geproduceerd worden voor Europa.

De trein is bi-modaal en kan zowel op bio-diesel rijden als op een klein batterijpakket. Deze combinatie maakt de WINK daarmee een stuk energieneutraler. De batterijen voor de trein worden voornamelijk gebruikt voor de acceleratie zodat de CO2-uitstoot van de trein aanzienlijk wordt verminderd. Op het dak van een van de rijtuigen is een stroomafnemer aangebracht die de trein in de toekomst kan gebruiken om de batterijen op te laden als er bovenleiding beschikbaar is. Omdat er na de bestelling bekend gemaakt werd dat er voorlopig geen bovenleiding op het traject wordt aangebracht, zal deze mogelijkheid niet vaak gebruikt worden. Hoogstens bij werkplaatsbezoek kan de batterij tijdens stilstand opgeladen worden.

Tijdens testritten op het hoofdspoor waar NS rijdt zijn er al testritten gereden waarbij er elektrisch gereden werd. Hiermee is bewezen dat de WINK's toekomstbestendig te noemen zijn. In de nieuwe concessie die afgelopen december is ingegaan werden al eisen gesteld voor de vermindering van CO2 met een zuinige HVO-motor die op bio-brandstof rijdt. Batterijen zijn in deze vorm van rijden met energiezuinigheid een mooie toevoeging.

Van aflevering tot testen

Op 5 februari 2020 vond de eerste 'roll-out' plaats van de 601 in het Poolse Siedlce. Deze is naar Duitsland overgebracht voor testritten op de testbaan in Wegberg-Wildenrath. Treinstel 603 ging op 17 februari naar dit circuit toe,en ging aan het eind van de maand door naar het Railway Testing Center in het Roemeense Făurei. In april en mei 2020 reden de treinstellen 601, 602 en 604 proefritten op de testbaan in het Duitse Wegberg-Wildenrath.

De aflevering van de 601, 602 en 604 naar ons land vonden op 5 juni 2020 plaats, waarbij Strukton de treinen opwachtte op station Venlo en vervolgens naar Amersfoort overbracht. Niet kort daarop volgden de eerste testritten, waarna het trio op 3 juli weer terug ging naar Wegberg-Wildenrath. Op 31 juli kwam de 603 vanuit Roemenië het land in waar op 26 augustus de 601 en de 602 terug kwamen. De buitenlandse proefritten zaten er op waarna de aflevering van de daarop volgende veertien treinstellen van start konden gaan. De datums van de overbrengingen naar ons land zijn hier in een overzicht te vinden.

Inzet

De WINK-treinen zullen eerst voornamelijk in de Friese provincie te zien zijn, en voornamelijk eerst op de sporen tussen Leeuwarden - Stavoren en Leeuwarden - Harlingen. Later zullen ze ook te vinden zijn tussen Leeuwarden en Groningen waar ze prima gebruikt kunnen worden voor de sneltrein tussen beide provinciehoofdsteden zodra die na de coronapandemie weer op volle capaciteit kan gaan rijden.

Het interieur

De trein ziet er aan de buitenkant met de nieuwe blauwgroene kleur fris en vernieuwend uit, maar ook van binnen is het nieuwe treinstel ook voorzien van vele gemakken in vergelijking met oude oude blauwe GTW-interieur.

Het eerste wat opvalt is dat de stoelen voorzien zijn van een luxere stof, en dat er bij de vier-zitters een langere tafel aanwezig is. Ook een stopcontact mag niet ontbreken zodat er een laptop, tablet of telefoon opgeladen kan worden. De armleuningen zijn tegenwoordig opklapbaar wat de reiziger ten goede komt bij het opstaan.

Opvallend is wel dat er met de extra toegevoegde luxe, voor wat de treinen van Arriva betreft, de eersteklas coupe's achterwege is gelaten. In september 2020 maakte de vervoerder bekend dat de eerste klas verdween. In de nieuwe concessie die in december vorig jaar inging is vermeld dat een eersteklas coupe namelijk geen verplichting is, hoewel deze al jarenlang niet op de Friese Spoorlijnen gold. De wijziging betekent wel dat het comfort in de tweede klas gelijkwaardig moest worden met die van de eerste klas. Waar je bij de onverbouwde GTW-stellen in de kopbak een eersteklas compartiment had, is deze nu omgebouwd tot stilteruimte. Ook hier kan je de ruime tafels vinden waar je makkelijk ongestoord kan werken.

Al sinds begin september 2020 werden de eerste klas vervoersbewijzen al geschrapt. In de tussentijdse vernieuwde GTW, waar er momenteel al 12 van de 53 van rondrijden is het interieur ook behoorlijk gelijkwaardig gemaakt aan het interieur van de WINK, en ook hier is er geen eerste klas meer te bekennen.

Ook is de trein net als de GTW voorzien van een toilet die ook geschikt is voor mindervaliden. Ook is er hier veel ruimte voor het vervoer van fietsen. De tweewielers kunnen via een veiligheidsriem worden vastgemaakt tegen de wand. Daarnaast is de trein ook voorzien van duidelijke reisinformatieschermen. Boven de gangpaden hangen ze twee-bij-twee naast elkaar zodat iedereen ze goed kan lezen. Hiermee zijn de oude beperkte led-schermen in de GTW's verleden tijd. Ook is er voor in het geval van nood een AED aanwezig om iemand te kunnen reanimeren.

Of je nu in de GTW zit, of de WINK, het comfort zal straks overal hetzelfde zijn. Alle GTW's zullen achter elkaar  worden opgeroepen om in Blerick een nieuw interieur te krijgen, en in Winterswijk voorzien te worden van een nieuw jasje. De doorlooptijd per treinstel is ongeveer vier weken voor de interieur-revisie in het zuiden van het land, en een paar weken voor de nieuwe bestickering in de Achterhoek bij Transit Oost. Omdat de interieurvernieuwing langer duurt, en ze in Winterswijk tijd over hebben, zijn er ook GTW stellen in het noorden te vinden die een nieuwe bestickering hebben, maar enkel nog geen nieuw interieur. Aan de buitenkant herken je deze stellen enkel aan de oude rode en gele bestemmingsdisplay's.

Buitenzijde

De WINK bestaat uit drie delen. Er zijn twee rijtuigen (in het jargon ook bakken genoemd), en in het midden zit de powerpack die overigens dubbel zo lang is dan die van de GTW. Uiteraard kunnen reizigers door deze aandrijvingswagen van de een bak naar de andere wandelen. In tegenstelling tot de GTW ziet deze doorloop er aangenamer uit. Er zijn beugels aan de wanden bevestigd om je tijdens de doorloop goed vast te houden, en de motor is aanzienlijk rustiger. Waar de tussenbak van de GTW een 'sauna' genoemd werd, valt de temperatuur bij de WINK behoorlijk mee. Het is duidelijk te merken dat de powerpack beter geïsoleerd is.

Daarnaast is de trein voorzien van nieuwe koersdisplay's die met hun witte kleur nog feller en beter leesbaarder zijn dan die dan de oudere GTW's. Omdat er een compleet nieuw reizigerssysteem aan vasthangt is er nu ook de mogelijkheid dat reizigers aan de buitenzijde op de schermen kunnen zien hoe druk het is: Een rood vakje betekent dat het erg druk is, een geel vakje betekent dat het matig is, en een groen vakje geeft aan dat er ruimte genoeg is om plaats te nemen.

Techniek

Ook voor de machinist is er het één en ander veranderd. Allereerst is de stuurtafel voorzien van vele gemakken en in vergelijking met de GTW voorzien van een vermindering van knopjes die nu onder zijn gebracht in een aanraakscherm. Ook kan de machinist met het nieuwe reisinformatiesysteem nog eenvoudiger de dienstregeling op de schermen en displays van de trein eenvoudig aanpassen, of de directe camerabeelden in de trein bekijken. Ook eventuele meldingen en storingen zijn eenvoudig terug te vinden in het diagnosescherm op de stuurtafel. Met andere woorden: Een technisch hoogstandje.

Ons oordeel

Met de WINK is het Noorden weer voorbereid op een nieuwe vorm van comfort over de lange afstand waar de stoptreinen rijden: Stopcontacten, betere stoelen, ruimere tafels, duidelijkere reisinformatie. De samensmelting van de tweede klas met de eerste klas voldoet voor ons prima. Het enige nadeel is dat tijdens de door ons gemaakte proefritten het reizigerssysteem nog niet overal naar behoren werkte, maar dat zijn kleine schoonheidsfoutjes die Arriva inmiddels wel opgelost zal hebben. Ons eindoordeel is dat wij er zeer tevreden mee zijn.