In de nacht van afgelopen zaterdag op zondag ging de zomertijd weer in en mochten we de klok weer een uurtje vooruit zetten. Een prangende vraag die we regelmatig horen is: Hoe rijden de nachttreinen tijdens deze tijdsverschillen in de zomer en de winter? En wat doet de stationsklok dan? Wij hebben het uitgezocht....

De dienstregeling

Om de nachtelijke reizigers te vervoeren, rijden er in de nachten tussen de grotere steden ook nachttreinen. De frequentie hiervan is vaak een uursdienst, en is vaak beperkt tot enkele treinen per nacht. Deze rijden bijvoorbeeld elk uur tussen Utrecht en Amsterdam om 1:04, 2:04, 3:04 enzovoorts, en dat gaat door tot 4:04 wanneer de morgen weer begint. Vanaf dat moment is de klok 04:00 uur 's ochtends gepasseerd wat tevens het begin van de nieuwe dag is bij de spoorwegen in ons land. 

Elke trein die per dag in Nederland rijdt heeft een eigen nummer waarmee hij bekend is in de dienstregeling. Dit heet het treinnummer, deze is gedurende de gehele dag uniek, en is in bepaalde reeksen ingedeeld om onderscheid te maken in de trajecten waar de treinen rijden. Een mooie uitleg over de treinnummers kan je in deze eerder geplaatste review terug lezen. De huidige lijst waarin de treinnummers zijn ondergebracht kan je hier vinden.

Zomer- en Wintertijd

Met het ingaan van de zomer- of wintertijd betekent het dat er dus een uurtje van de dag afgesnoept wordt, of er komt een uurtje extra bij. Dit heeft ook consequenties voor de treinenloop, echter zijn deze gelukkig voor de nachtelijke reiziger niet op te merken.

Zomertijd

Op het moment dat de zomertijd ingaan en de klok een uurtje vooruit gaat, zal als voorbeeld de trein van 02:04 uur worden geschrapt, want na 01:59 gaat de klok automatisch door naar 03:00 uur. In dit geval verandert er niks speciaal aan het treinnummer.

Wintertijd

In de nacht waarbij de zomer- naar de wintertijd gaat is er dus sprake van een extra uurtje, en dus rijden er twee treinen op hetzelfde tijdstip, maar dan op het moment dat de zomer- naar de wintertijd overgaat. Er wordt dan gewoon een extra trein ingelast. Deze vertrekt dan bijvoorbeeld om 2.04 uur en in het nieuwe tijdsverschil een uur later ook om 2:04.

Uiteraard roepen dubbele treinen in de dienstregeling ook weer vragen op. Daarom is er gekozen om de tweede trein een voorloopgetal mee te geven. Als we naar de eerder genoemde review kijken, dan kunnen we zien dat er voor omleidingen of ingekorte treindiensten speciale voorloopnummer bestaan, waarmee ze zich in de dienstregeling kunnen onderscheiden van de andere treinen. Zo bestaat er bijvoorbeeld het voorloopgetal '69' waarmee afwijkende treinendiensten in de dagelijkse dienstregeling worden aangeduid.

Dan wordt de eerste trein gewoon als nummer 1413 ingelegd door de ProRail treindienstleiding, en tweede trein in de wintertijd zal dan bekend staan onder het nummer 691413.

De klok

Een andere vraag die regelmatig gesteld wordt is hoe de klokken in de nacht van de winter- naar de zomertijd worden omgezet. De klok zal precies na 02:00 uur, als de secondewijzer weer bovenaan staat, versneld vooruitlopen. Het ligt aan het merk en het model van de klok hoe snel dit zal zijn. In sommige gevallen kan het al enkele minuten duren, maar ook zou het zelfs tien minuten of langer kunnen duren.

Ook één van onze redacteuren was nieuwsgierig en heeft dit enkele jaren geleden eens in beeld gebracht op het station van Woerden. De overgang van de zomer- naar de wintertijd, waarbij er dus tijd gewonnen wordt is ook zeer interessant. De klok gaat dan niet terug, omdat het uurwerk dit niet toestaat, maar blijft gewoon een uurtje stil staan. Dit wordt mogelijk gemaakt omdat er een uur lang geen tijdsignalen vanaf de moederklok worden verstuurd. Misschien verwarrend voor de reiziger, maar gezien weinig mensen 's nachts met de trein reizen zal het niet zo hinderlijk zijn.

In deze video zien we de stationsklok van de winter- naar de zomertijd verspringen