Een van de oudste 'Blokkendoos' treinstellen uit de twintiger jaren van de vorige eeuw viert komend weekend zijn honderdste verjaardag. Het gaat om de motorwagen mC 9002 "Jaap" die eigendom is van de Stichting 2454 Crew. De trein is na een eeuw nog steeds rijvaardig en zal vandaag en in het weekend ritjes maken.

Vandaag op donderdag 2 mei zal het om een besloten rit gaan voor genodigden. De iconische trein vertrekt rond 13:30 uit Hoorn en rijdt via Amsterdam, Haarlem en Alkmaar terug naar Hoorn. Aanstaande weekend kunnen alle liefhebbers met deze trein mee. De trein zal op zondag 5 mei pendelritten rijden tussen Den Haag HS en Leiden. Kaartjes voor deze bijzondere rit zijn in de webwinkel van de stichting te koop voor 25 euro. Ook zijn er voor duurder tarief kaartjes te koop voor de begin- en eindrit tussen Hoorn en Den Haag HS.

Blokkendozen

In 1924 werd het Materieel '24 geïntroduceerd door de Nederlandse Spoorwegen als een serie elektrisch spoorwegmaterieel. Toen vanaf 1935 gestroomlijndere treinen in dienst bij bij NS kwamen, kreeg dit oudere materieel de bijnaam "Blokkendozen", vanwege de hoekige vorm. Het ontwerp van dit materieel in 1924 werd gebaseerd op de ervaringen met het eerste elektrische materieel in Nederland, het ZHESM-materieel uit 1908 dat werd ingezet op de Hofpleinlijn tussen Rotterdam Hofplein en Scheveningen.

De motorrijtuigen en rijtuigen werden samengevoegd tot min of meer vaste combinaties, ook wel treinstammen genoemd. Meestal bestonden deze uit twee motorrijtuigen in treinschakeling en twee of drie tussenrijtuigen. In eerste instantie hadden de motorwagens aan één zijde een stuurstand. Later werden er ook motorrijtuigen geleverd met een vouwbalg, naast een bestuurderscabine die naar hedendaagse maatstaven als krap werd beschouwd, om de inzetbaarheid te vergroten.

In Nederland zijn momenteel nog 25 Blokkendozen te vinden. Deze zijn voornamelijk ondergebracht bij diverse stichtingen, waaronder het Spoorwegmuseum, de Veluwse Stoomtrein Maatschappij (VSM) en Stoomtrein Goes-Borsele. Enkele andere zijn tegenwoordig statische blikvangers die in Spoorzone Tilburg en bij de voormalige Wagenwerkplaats van Amersfoort staan. Het is aannemelijk dat er sinds de Tweede Wereldoorlog ook Blokkendozen in het Oostblok te vinden zullen zijn.

Het artikel gaat verder na de foto

Geschiedenis 'Blokkendoos' mC9002 Jaap

In dienst bij NS
De motorwagen mC 9002 is in 1924 gebouwd door de firma J.J. Beijens te Haarlem. Het stel werd afgeleverd in een crème met groene kleurstelling, zoals we deze nu ook terugzien. De typische houten bankjes, het meekijken met de machinist door de open glazen cabinewand en de authentieke sfeerverlichting zijn beeldbepalend voor het vervoer in de jaren ’20-’30 van de vorige eeuw. Momenteel telt de motorwagen 88 zitplaatsen.

De geschiedenis van de historische motorwagen is omvangrijk. Tijdens de spoorwegstaking van 1944-1945 werd de mC 9002 met flinke schade terzijde gesteld. Na de oorlog kwam de mC 9002 na herstel van de schade weer in dienst, maar nu als motorwagen C 9452 en heeft tot 1955 dienst gedaan als motorwagen. Hoewel de meeste motorwagens tussen 1956 / 1959 verbouwd zijn tot getrokken rijtuig, ontsprong de mC 9452 de dans en werd in 1966 verbouwd tot motordienstwagen (mDW) 169 306. Tevens werd de doorloopkop vervangen door een dichte kop die afkomstig was van de mCD 9111.

Toen de nummerreeksen naar nieuwe standaarden werden aangepast veranderde het nummer van de trein in 978 2 800, maar vanaf 1968 werd de motorwagen gebruikt als mDW wegleerrijtuig die vervolgens het nummer 978 1 500 kreeg.

Uit dienst, maar in beheer door NS
Op 1981 viel uiteindelijk het doek voor inzet van deze trein. Toenmalig beheerder Jaap Mol besloot toen de trein te onderhouden om deze te bewaren voor het nageslacht. De voornaam van de beheerder werd uiteindelijk ook de naam van deze Blokkendoos motorwagen.

Op 2 november 1990 werd de mDW 9 781 500 door Mol overgedragen aan de hobbyclub van de Hoofdwerkplaats Haarlem. De hobbyclub heeft de wagen in eigen beheer weer terug gebouwd naar de afleveringstoestand en de doorloopkop keerde weer terug. Deze was afkomstig van de Blokkendoos 76 103 die eigendom van van de Hoogovens in IJmuiden.

Sinds 1996 is mC 9002 weer in zijn oorspronkelijke uiterlijk te zien op de hoofdbaan. Hij kan zowel zelfstandig als gekoppeld met de Blokkendoos van het Spoorwegmuseum rijden. De trein is voorzien van het vereenvoudigde ATB-systeem en het GSM-R comunicatiesysteem. Deze zijn op nette wijze aangebracht om niet het historische uiterlijk te ontsieren.

Stichting 2454 CREW
Na de nodige jaren in de werkplaats Haarlem te hebben gestaan werd de motorwagen in 2021 overgenomen door de Stichting 2454 Crew. In Roosendaal, de thuisbasis van de stichting, werd het pronkstuk onderhouden waarna deze voorzichtig weer zijn eerste zelfstandige meters mocht maken. Inmiddels is de trein volledig rijvaardig en heeft deze al enkele duizenden kilometers gereden met test- en gezelschapsritten. De trein heeft tegenwoordig als thuisbasis zijn stalling op het terrein van de Museum Stoomtram in Hoorn.

Recentelijk heeft de mC9002 'Jaap' een gedeeltelijke revisie gehad van technische onderdelen, waaronder de motorgenerator en de compressor. Met dit onderhoud zal de trein de komende jaren nog zeker veel ritten kunnen maken.