De Belgische vervoerder NMBS heeft deze week bekend gemaakt dat ze de Spaanse treinenbouwer CAF als voorkeursgegadigde hebben gekozen voor de levering van nieuwe treinen. Het contract markeert een waarde van 3,4 miljard euro. Alstom die ook meedeed in de aanbesteding heeft met verbijstering gereageerd om zij een lager bod hebben gedaan.

De NMBS heeft deze week bevestigd dat haar raad van bestuur unaniem CAF heeft gekozen als voorkeursgegadigde voor het AM30-contract, wat tot verbazing en teleurstelling van Alstom in België leidde. Dit bedrijf heeft 480 werknemers in Brugge en meer dan 1.000 in Charleroi waar al eerder aan de rijtuigen voor de NMBS gebouwd werden. De controverse is extra scherp omdat het bod van CAF 107 miljoen euro hoger zou zijn dan dat van Alstom.

AM-30

Het contract voor de toekomstige AM-30 treinstellen is een raamovereenkomst met een looptijd van 12 jaar voor de levering van honderden treinstellen met in totaal 170.000 zitplaatsen. Deze treinen zullen worden ingezet voor InterCity-, lokale en voorstedelijke diensten, en moeten onder meer de elektrische MS75 (Varkensneuzen), de MS80 Break's, de MS96 (Deense Neuzen), de elektrische MS86 (Duikbrillen) en de dieseltjes MW41 uit 2000-2002 gaan vervangen. De technische specificaties voor de nieuwe treinstellen zijn bijzonder uitgebreid, waardoor de NMBS hoge eisen stelt aan de geselecteerde fabrikant.

In de aanbesteding vroeg de NMBS om een mix van enkel- en dubbeldekstreinen, geschikt voor zowel binnenlandse als grensoverschrijdende verbindingen met Frankrijk, Nederland, Duitsland en Luxemburg. Daarnaast moeten de treinen geschikt zijn voor hogesnelheidslijnen en een maximumsnelheid van 160 of 200 km/u kunnen halen.

De NMBS voorziet drie varianten: een vierdelige trein met een combinatie van enkele en dubbeldekswagons, een driedelige trein met een vergelijkbare mix en een driedelige trein met volledig enkeldekswagons, bij voorkeur met een batterijversie. Verder krijgen de treinen vier deuren per wagon voor betere toegankelijkheid, verbeterde connectiviteit met ramen die meer mobiele signalen doorlaten en beveiligingscamera’s met slimme technologie om passagiersaantallen nauwkeurig te tellen.

Uit het huidige portfolio van de treinaanbieder is gebleken dat CAF hiervoor de Civity Duo zou kunnen aanbieden. Deze trein die zowel enkel- als dubbeldeks is, wordt de komende jaren ook onder de naam DD-NG aan NS geleverd. De Civity wordt bij NS al enkeldeks gebruikt als de SNG Sprinter, en over enkele jaren ook bij Qbuzz die ze onder de formule van R-NET laat rijden op de Merwedelingelijn tussen Dordrecht en Geldermalsen.

Hogere evaluatiescore

De NMBS selecteerde CAF vanwege een iets hogere evaluatiescore en benadrukte dat ze zich hield aan de EU-regels voor overheidsopdrachten, die het bevoordelen van lokale productie verbieden. Volgens de NMBS zou het toekennen van een voordeel aan lokale producenten discriminerend zijn en juridisch niet toegestaan, zoals bevestigd door het Hof van Justitie van de EU. Desondanks roept de beslissing vragen op over de gehanteerde selectiecriteria en of er voldoende rekening is gehouden met de impact op de lokale economie.

De NMBS heeft de verklaring verduidelijkt met dat de selectie gebaseerd was op de beste prijs-kwaliteitverhouding, niet alleen op de laagste prijs. Zowel prijs als kwaliteit speelden een rol, en de hogere kwaliteit van CAF’s offerte rechtvaardigde de duurdere keuze. Het verschil in evaluatiepunten tussen de drie beste offertes was klein, wat volgens de NMBS duidt op gezonde concurrentie. Daarnaast verwacht de NMBS dat de hogere kwaliteit problemen tijdens de uitvoering van het contract kan verminderen.

Alstom in de aanval

De NMBS reageerde fel nadat Bernard Belvaux, CEO van Alstom Benelux, een brief stuurde naar minister Jean-Luc Crucke, de minister-presidenten van Vlaanderen en Wallonië, en de burgemeester van Charleroi. In de brief bekritiseerde hij de “schokkende” beslissing en eiste een politieke reactie. Hij benadrukte dat het AM30-contract een overheidsinvestering van meer dan drie miljard euro betreft en dat Alstom’s bod met 107 miljoen euro gunstiger was dan het winnende bod van CAF van 3,4 miljard euro en dat van Siemens van 3,6 miljard euro. Volgens Belvaux was deze keuze des te opmerkelijker gezien de huidige budgettaire uitdagingen van de overheid.

Hij uitte ook zijn verbazing over het feit dat de NMBS geen rekening hield met het lokale aspect van Alstom’s bod. Hij vroeg zich af hoe een duurder aanbod kon worden verkozen zonder een significante differentiatie in de algemene score en zonder rekening te houden met de negatieve impact op de productievestiging in Brugge en de Belgische spoorwegindustrie.

Het is nog niet definitief dat CAF het reusachtige contract gegund zal krijgen. Voor nu is de Spaanse treinenbouwer enkel nog als voorkeursgegadige gekozen, en kan Alstom nog bezwaar maken. Deze procedure is bij de verplichte Europese aanbestedingen altijd in een beperkte tijd nog mogelijk.