Joden, Roma en Sinti die tijdens de Tweede Wereldoorlog op bevel van de Duitse bezetter door NS per spoor naar Westerbork, Vught of Amersfoort of naar andere locaties in Nederland zijn vervoerd, met het oogmerk om naar concentratie- of vernietigingskampen te worden vervoerd komen in aanmerking voor een individuele, financiële tegemoetkoming.

De beslissing heeft de NS genomen na het advies van de 'Commissie Individuele Tegemoetkoming Slachtoffers WO II Transporten NS'. Naar schatting komen enkele duizenden personen voor de tegemoetkoming in aanmerking, waaronder naar schatting 500 overlevenden. Bij hun overlijden geldt dit ook voor direct nabestaanden. De NS reserveert hiervoor de komende jaren enkele tientallen miljoenen euro’s. De commissie heeft woensdag haar advies gepresenteerd.

Zij gaat zo snel mogelijk een uitvoeringsreglement maken. "Dan kunnen mensen een verzoek indienen en wordt meteen gewerkt aan uitbetaling", zegt NS-topman Van Boxtel.

De NS heeft geen speciaal potje voor dit soort tegemoetkomingen, zegt Van Boxtel. "We betalen dit van onze lopende balans en nemen het vanaf vandaag op als post in onze begroting."

Salo Muller: "Opgelucht"

Na gesprekken met de heer Salo Muller, die zich inzette voor een schadevergoeding voor Holocaust-slachtoffers, besloot de NS vanuit morele gronden ook te kijken naar de wens om individuele tegemoetkoming. Op 27 november 2018 is daarvoor de 'Commissie Individuele Tegemoetkoming Slachtoffers WOII Transporten NS' ingesteld onder leiding van Job Cohen.

Muller zegt het volgende tegenover NU.nl: "Ik ben opgelucht dat het allemaal achter de rug is", zegt Muller. "Maar als je bedenkt waarom we de tegemoetkoming krijgen, dan word ik daar heel verdrietig van. Er zijn mensen vermoord."

Historisch onderzoek

De Commissie adviseert NS tevens een historisch onderzoek in te stellen naar haar rol gericht op de transporten tijdens de Tweede Wereldoorlog. Sinds de oorlog is er vaker onderzoek verricht en zijn publicaties verschenen over het handelen van NS tijdens de oorlog. Zo verschijnt in september weer een publicatie naar de rol van NS in de Tweede Wereldoorlog. Daarbij hebben de onderzoekers volledige toegang gekregen tot de archieven van NS.

Collectief herdenken

De NS heeft de afgelopen decennia, vaak in samenspraak met organisaties van oorlogsgetroffenen aandacht besteed aan het collectief herdenken, eren, en leren van het leed dat zovelen in de Tweede Wereldoorlog is aangedaan. De Commissie adviseert de NS te overwegen of en op welke manier er een collectieve uiting van erkenning kan komen voor de grote groep getransporteerden waarvan geen nabestaanden meer aanspraak op een individuele tegemoetkoming kunnen maken. De NS beschouwt dit advies als een aansporing om dit beleid voort te zetten en kracht bij te zetten.

Zwarte bladzijde in de geschiedenis

De NS heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog in opdracht van de Duitse bezetter speciaal ingelegde treinen gereden om mensen te vervoeren met concentratie- en vernietigingskampen in het buitenland als uiteindelijke bestemming. De vervoersbedrijf beschouwt de medewerking aan deze deportaties door de bezetter als een zwarte bladzijde in de geschiedenis van het bedrijf en heeft hier in 2005 bij monde van toenmalig president-directeur Aad Veenman excuses voor aangeboden.

Het Nationaal monument in Kamp Westerbork
Foto: Gouwenaar (Wikipedia)