Het Spoorwegmuseum is tijdelijk een nieuw ikoon rijker. Het gaat om de nostalgische elektrische locomotief 1501 die voor onbepaalde tijd is uitgeleend aan het museum, en nu een onderdeel is van de vaste expositie.

Afgelopen 12 juni was het 50 jaar geleden dat de elektrische locomotief 1501 als eerste locomotief van de 1500-serie bij NS in dienst kwam. Om dit gedenkwaardig jubileum onder de aandacht te brengen is de loc op 1 juli overgebracht naar het Spoorwegmuseum te Utrecht. Het transport vond plaats door de eveneens nostalgische elektrische locomotief 1304 die net als de 1501 eigendom is van Stichting Klassieke Locomotieven.

Geschiedenis

De NS was eind jaren ’60 in het kader van Spoorslag ’70 naarstig op zoek naar nieuwe locomotieven. Het oog viel op de zeven betrekkelijk jonge locomotieven type EM2, die van 1954 tot oktober 1968 dienst deden op de Britse Woodhead-route tussen Manchester en Sheffield. Door het wegvallen van het reizigersvervoer waren ze daar niet meer nodig en dus overcompleet. Op 20 augustus 1969 maakte een delegatie van de NS een proefrit met de E27002 en op basis van de resultaten besloot NS de locomotieven over te nemen. De E27002 die later bekend werd als de 1506 vertrok als eerste naar Nederland en op 7 oktober 1969 reed de locomotief een proefrit Utrecht - Arnhem, waarna er nog een diverse proefritten volgden.

Revisie

De grote revisie om de locomotieven geschikt te maken voor de dienst bij de NS vonden plaats in de centrale werkplaats in Tilburg. Hier werd de trein onder meer voorzien van het ATB-beveiligingssysteem en de in Engeland gebruikte vacuümrem werd vervangen door de in Nederland gangbare luchtdrukrem. Ook de stroomafnemers werden vervangen door in Nederland gangbare type Faiveley stroomafnemers. De stuurtafels voor de machinist gingen werden verplaatst van links naar rechts, een eis die bij de latere serie 1600 van tafel ging. verder werd de locmotief voorzien van elektrische treinverwarming, zandstrooiers, slipbeveiliging en andere front- en sluitseinen. De draaistellen werden versterkt en aangepast om de remblokken te kunnen plaatsen. De E27005, die nooit een eigen nummer bij de NS kreeg, ging dienen als pluklocomotief voor de overige zes locomotieven, zodat als donor onderdelen kon afstaan.

De locomotieven kwamen na een flinke revisie uiteindelijk in het bekende geel/grijs op de baan als serie 1500 en waren hiermee de eerste locomotieven in deze kleurstelling. Zoals gebruikelijk was in Engeland, waren de locomotieven oorspronkelijk voorzien van een naam, in dit geval namen van verschillende godinnen. De 1501 (voormalige 27003) had de naam Diana. In dienst bij NS hebben alleen de 1502 en 1505 een naamplaat gedragen in het laatste jaar dat ze in dienst waren. Dit waren Electra en Ariadne.

Inzet

De 1500'en werden hoofdzakelijk ingezet op de route naar Rotterdam (later Den Haag) - Venlo die doorgetrokken werd naar Keulen. De treinen bestonden in het begin uit rijtuigen Plan D, Plan K en Plan N, aangevuld met stalen D's, later vervangen door de nieuwe ICR-rijtuigen. Ook waren de locomotieven onder meer te zien voor enkele D-treinen die vanuit Hoek van Holland reden. Op deze manier kwamen ze ook in Utrecht en via het rijden van goederentreinen naar Roermond of Susteren ook in Maastricht voor het onderhoud.

Afscheid en afvoer

Met ingang van de zomerdienstregeling op 30 juni 1986 viel het doek voor de uit Engeland afkomstige locomotieven. Er werd onder grote belangstelling een aantal afscheidsritten gereden.

Er zijn drie 1500-en bewaard gebleven. De 1502 staat bij de EM2 Locomotive Society in het Midland Railway Centre Butterley in Derbyshire en staat heden ten dage in het zwart te pronken. De 1505 staat in NS kleurstelling in het Greater Manchester Museum of Science and Industry, gevestigd in het oudste spoorwegstation van Manchester.

De 1501 is in Nederland bewaard gebleven dankzij het initiatief van een groep Rotterdamse en Haagse machinisten die de "Werkgroep Loc 1501" oprichtten om de loc te kunnen bewaren en te gebruiken voor speciale ritten. Op 6 december 1986 werd de 1501 officieel overgenomen van de NS en gestald bij de lijnwerkplaats Feyenoord.

De 1501 bij de KLOK

In 1991 heeft de 1501 in de hoofdwerkplaats een grote revisie gekregen waarna ze weer dienstvaardig was. In de jaren daarna heeft de 1501 vele bijzondere ritten gereden voor zowel Nederlandse als Engelse spoorweg liefhebbers. Omdat het steeds moeilijker en duurder werd ritten te organiseren en de 1501 aan enkele dure reparatie- en revisiewerkzaamheden toe was, is de loc in 2007 buiten dienst gesteld en gestald in de loods van Blerick. Tijdens het Rail & Road evenement in 2018 werd deze locomotief weer voor het publiek vertoond. In de afgelopen tijd heeft de Werkgroep 1501 zich bezig gehouden met het cosmetisch opknappen van de locomotief.