Na vijf jaar dat de laatste open dag bij NS Modernisering in Haarlem was opende de werkplaats op 20 september 2019 weer de deuren voor publiek. Dit maal ter ere van het 180-jarige bestaan van het eerste spoor die tussen Haarlem en de Amsterdam ligt. Op de open dag was er weer een hoop te zien aan modernisering en schadeherstel, en konden liefhebbers ook vele andere activiteiten doen.

De werkplaats is gelegen aan de Oudeweg in Haarlem, op loopafstand van ongeveer 15 minuten vanaf het station. Speciaal op deze open dag werd er ook een pendeltrein ingezet die elk uur de bezoekers van het station naar de werkplaats en omgekeerd bracht. Hiervoor werd SNG Sprinter 2713 ingezet die met een keer kopmaken het terrein van de werkplaats kon bereiken of in de richting van het station kon rijden.

Eenmaal aangekomen bij de ingang, waar ook de route van en naar de pendeltrein op aansloot, werd het publiek hartelijk ontvangen en kregen ze een draagkoord aangereikt met daarop een plattegrond van de werkplaats en daarop ook diverse waarschuwingsregels. Op deze plek begon tevens ook de looproute welke we in deze reportage zullen aflopen. Voor liefhebbers waren er op diverse plekken ook langere routes, die langs gedetailleerde specialistische werkzaamheden leiden.

Onderhoud onderdelen

De eerste hal begin in een magazijn waar diverse onderdelen waren opgeslagen. Dit waren zowel oudere als vernieuwde onderdelen, waarbij je bijvoorbeeld moet denken aan deuren of plafonddelen. Deze waren in kratten en houten stallages opgeslagen zodat ze gebruikt kunnen worden voor circulaire herbruik of voor de assemblage in de trein.

Het magazijn is één van de onderdelen van de hal waar kleinere onderdelen van de trein worden onderhouden, geconserveerd of of opnieuw gemaakt worden. Met een breed scala aan apparatuur voor metaalbewerking, zoals grote draaibanken, kantbanken om metaal te buigen en computergestuurde lasermachines is niets te gek voor de metaalbewerkers in Haarlem.

 

Ook werd hier een demonstratie gegeven hoe kleine onderdelen uit metaal vervaardigd worden en hoe metaal gelast werd door een automatische lasrobot. Hierbij werd als voorbeeld een groot metalen model van een Sik-locomotor laten zien. Een model die bij ons al bekend was, omdat deze eerder tijdens een vroeger bezoek op een open dag in de werkplaats van Tilburg als kleiner bouwpakketje werd uitgedeeld aan de bezoekers..

In deze werkplaats werd ook laten zien hoe de schuiten van een stroomafnemers eruit zien. Deze metalen sleepstukken die langs de bovenleiding manouvreren tijdens een treinrit, zjin voorzien van grote zware koolstofblokken die ongeveer zes maanden mee gaan. Omdat de bovenleiding altijd boven het spoor zigzakt, slijten de koolstofblokken namelijk minder snel doordat ze over een groot oppervlakte geraakt worden. Deze schuiten worden na aflevering van de externe partij hier in de werkplaats in ongeveer een halfuur tijd als een soort Mecano-bouwpakket in elkaar gezet, waarna deze naar de werkplaats kan worden getransporteerd voor inbouw. Dit proces van inbouw duurt overigens wel wat langer dan het opbouwen ervan.

Vervolgens maakte het publiek kennis met de slagkracht waar de NS zich mee bezighoudt: Het circulaire gebruik van bestaande onderdelen. Deze worden geconserveerd zodat ze weer opnieuw te gebruiken zijn. Bij de VIRMm-1 modernisering is dit duidelijk te zien. Hierbij wordt maar liefst 98,8% van de onderdelen opnieuw herbruikt. Dit zijn onder meer de wandpanelen, deuren en kleinere attributen, zoals schroeven, en verbindingsstukjes.

Opvallend is dat niet alle onderdelen gebonden zijn aan de rijtuignummers van de treinstellen die in behandeling genomen worden. Zo zijn de losse onderdelen, zoals handgrepen, deuren en deurleuningen niet specifiek aan een bepaald rijtuig, echter geldt niet niet voor wand en vloerpanelen. Deze kunnen van elkaar verschillen doordat ze in de loop van de tijd uit vorm geraakt kunnen zijn. Zo schijnt het dat ze vroeger tijdens de bouw minder accurater waren met het fabriceren van deze losse delen, en kunnen deze ook doro externe factoren, zoals aanrijdingen krom trekken. Om niet passende onderdelen te voorkomen zijn deze delen genummerd met het nummer van de treinstel en het rijtuigtype.

Onderhoud wielen

In deze nieuwe hal die in 2017 geopend is, worden de wielstellen onderhouden. De wielstellen is het geheel van de assen waarop die wielen en de aandrijfonderdeleln aan vast zitten. Het hele geheel zit uiteindelijk aan een onderstel welke op twee wielstellen rust. De nieuwe hal is de 'créme de lá créme' van de werkplaats in Haarlem.

Een automatisch computergestuurd proces zorgt ervoor dat elke wielas van een trein na zes jaar aan de beurt komt om onderhouden te worden. Hierbij moet er worden gedacht aan de controle op mogelijke kleine haarscheurtjes of andere afwijkingen. In geval van afwijkingen moet dit volledig hersteld of vervangen worden. Ook wordt er een 3D-scan gemaakt van elke as zodat nauwkeurig kan worden worden bekeken of de as nog aan de gestelde eisen voldoet. Daarnaast vinden er ook metingen plaats met ultrasoon en met magnetisme. Vervolgens zijn er twee automatische draaibanken beschikbaar waar de assen opnieuw op rondgedraaid kunnen worden.

Als de assen na het onderhoud gereinigd worden, kunnen ze geconserveerd worden zodat ze weer bestand zijn tegen om weer minder snel zullen roesten. Vervolgens worden de wielen en de aandrijvingenin een speciale opbouw-lijn er weer opgeperst waarna er nog diverse metingen plaats zullen vinden met betrekking tot het profileren, het balanceren en de eindmontage waarbij alle aspotten er weer worden opgezet.

In een andere productielijn vindt de revisie plaats van de tandwielkasten. Deze worden hier uit elkaar gehaald en grondig onderhouden en de onderdelen worden indien nodig vervangen.

'Circulair' plein

Een van de ambities van NS is het duurzaam gebruik van onderdelen. Zo hebben we in een eerdere reportage al laten zien wat de NS allemaal doet, maar tijdens de open dag lieten diverse start-up's en organisaties zien wat ze van plan zijn met het gebruik van oude treinonderdelen. Zo weten we uit een eerdere reportage dat de NS van oude treinmaterielen een hoop delen heeft weten te recyclen via partners.

Zo hebben we ook een prototype gezien van een speakerbox gezien welke gebouwd is van oude vloerdelen van een SGMm-sprinter en de speakertjes uit de omroepinstallatie. Ook stond de bekende voetbaltafel er, waarvan er al een handje vol zijn gemaakt die men binnenkort ook op andere stations zal vinden, was er een pingpong-tafel en waren er ook krukjes te zien met de paarse zittingen van een oude VIRM-dubbeldekker.

Modernisering VIRM naar VIRMm

Een van de hoogtepunten tijdens de opendag in de werkplaats was de modernisering van VIRM naar VIRMm-1. Zo stonden er twee treinstellen gereed op een paar sporen in de hal. Twee helften van een oude en een gemoderniseerde VIRM-trein stonden achter elkaar zodat het publiek kon doorlopen van een ongemoderniseerde naar een gemoderniseerde trein. Wij vonden dit een leuke opstelling tijdens de opendag waar de monteurs en rangeerpersoneel van de werkplaats wel flink werk van hebben gemaakt.

Tevens kon je ook door een enkele losse rijtuigen lopen zodat je kon zien hoe het revisie proces verliep. Zo kon je door leeg rijtuig lopen die in het moderniseringsproces nog gevuld moest worden met het meubilair, en was er ook een rijtuig die nagenoeg bijna klaar was om te worden getest. Ook kon je kennis maken met de opbouw van de toilet. Bij de VIRMm is deze kant-en-klaar gebouwd en opgedeeld in twee delen: de onder en de bovenkant. Nadat deze tijdens de modernisering geplaatst wordt is het nog een flink karwei om het geheel in het interieur te bouwen zodat het getest kan worden.

Op het moment van de open dag heeft Haarlem al 63 van deze dubbeldekstreinen gemoderniseerd. De gemiddelde doorlooptijd van een zesdelig treinstel is 52 dagen. Een vierdelig treinstel duurt ongeveer een weekje minder. Alle nieuwe componenten die aan de trein worden aangebracht zijn afkomstig vanuit 11 verschillende landen.

Schadeherstel

Bij NS Treinmodernisering wordt ook gewerkt aan schadeherstel. Momenteel stonden hiervoor zes rijtuigen en een TRAXX-locomotief op het terrein waarvan er drie in behandeling waren en publiekelijk te bezichtigen waren. Dit waren de ICRmh-rijtuigen van de Intercity Direct die betrokken waren bij de botsing met een graafmachine nabij Breda, op het moment van het bezoek was dit enkele weken  geleden daarvoor gebeurd. Van de stam met zes rijtuigen raakten alle rijtuigen beschadigd, en werd er bij de meesten hiervan de complete treeplank weggevaagd. De NS heeft verteld dat de schade niet gering is omdat de treeplanken bij het sluiten van de deuren automatisch op mechanische wijze inklappen.

Dit tredesysteem wordt niet meer kant en klaar geleverd waardoor het volledig opnieuw moet worden geconstrueerd per rijtuig. Omdat het systeem ook vast zit aan het deur-sluitings mechanisme wordt de inbouw bemoeilijkt. Enkele terzijde staande rijtuigen zullen mogelijk gebruikt worden voor het afstaan van de benodigde onderdelen. Naar alle verwachting zal de treinstam in november weer in dienst worden gesteld.

De TRAXX-locomotief zelf heeft door de botsing ook flinke schade opgelopen aan de onderkant. Divers leidingwerk is vernield en momenteel wordt de schade door Bombardier opgenomen. Hierna moet de beslissing vallen of de trein in Haarlem wordt hersteld of naar de werkplaats van Bombardier in Aken zal gaan.

Nostalgisch materieel

Ook tijdens de ope dag was er nostalgisch materieel te bewonderen welke vroeger regelmatig te gast was in de werkplaats voor herstel of onderhoud. Deze stellen stonden zowel op de sporen van de werkplaats als op enkele opstelsporen buiten de werkplaats. Zo heeft het Spoorwegmuseum op die dag uitgepakt met de Mat'46 (Muizenneus 273), de Plan U (Rode Duivel, nummer 114), de Blokkendoos Jaap (C9002) en de Motorpost 3031. Ook was er een CTA-rijtuig te bewonderen van de TU Delft welke echter niet van binnen te bezichtigen was. Een grote afwezige die op de andere open dagen wel present was, was de Kameel (NS20).

Overige activiteiten

Naast de genoemde werkzaamheden waren er ook nog diverse activiteiten in de werkplaats te zien.

Drone-demonstratie
Zo kon men genoeten van een drone-demonstratie waarbij er met een cameradrone werd gevolgen. Deze drone wordt voornamelijk ingezet voor de NS om stations te kunnen inspecteren, en draagt een speciale valkooi ter bescherming. Tijdens de demonstratie werd er met het apparaat in de grote hal van de werkplaats rondgevlogen waarbij het publiek in beeld kwam op een televisiescherm.

Transport door de hal
Ook kon het publiek aanschouwen hoe losse rijtuigen verreden werden in de werkplaats. Waar tot in de jaren '90 nog sporen lagen worden de treinen tegenwoordig over de vloer vervoerd op speciale radiografisch bestuurbare rolwagentjes. Tot 2017 werd er nog gebruik gemaakt van een systeem met luchtkussens, maar omdat dit te wensen liet overlaten is de NS tegenwoordig weer over overgestapt op rijdend transport. Het voordeel hiervan is dat er geen luchtkabels over de vloer meer hoeven te liggen.

NS-markt
Ook de NS Markt mocht niet ontbreken. Hier werden door de stichting KaNS diverse oude treinonderdelen verkocht voor het goede doel. Zo kon je hier enkele stoelen vinden, maar ook tafeltjes, noodremtrekkers, bedieningspanelen en diverse boeken. Ook waren er enkele standjes van enkele handelaren en organisaties die diverse boeken en spoorgerelateerde voorwerpen verkochten. Deze markt was verspreid over twee werkloodsen.